Sierpień to moment gdy wszystkie łąki i polany zaczynają żółcić się od kwitnącej nawłoci. O ile nawłoć pospolita to w pełni nasz rodzimy gatunek to istnieje jej kuzynka z Ameryki Północnej, która skrywa dosyć mroczne oblicze - mowa o nawłoci kanadyjskiej. To właśnie ona, choć piękna i kusząca, by mieć ją w swoim ogrodzie, staje się coraz większym wyzwaniem na łąkach, polach czy przydrożnych rowach. Nawłoć kanadyjska ('Solidago canadensis') to niezwykle agresywny gatunek inwazyjny, który po zadomowieniu się w nowym środowisku potrafi skutecznie zdominować lokalną florę. Rozrasta się bardzo szybko dzięki kłączom. Może w krótkim czasie tworzyć gęste zarośla wypierając rodzime gatunki roślin. W efekcie, bioróżnorodność maleje, a ekosystem traci swoje unikalne cechy. Naukowcy uznają nawłoć kanadyjską za jeden z najgorszych inwazyjnych chwastów w Europie, a jej ekspansja sięga od Kaliningradu po Daleki Wschód obejmując Chiny, Japonię, Tajwan oraz Australię1. Nawłoć kanadyjska Głównym powodem, dzięki któremu gatunek ten tak szybko się rozprzestrzenia są związki allelopatyczne, które nawłoć kanadyjska uwalnia do gleby. Związki te hamują wzrost innych roślin. Mogą one ograniczać aktywność patogenów glebowych, co daje przewagę nawłoci kanadyjskiej w walce o dominację w ekosystemie, w którym rośnie. Nawet w rolnictwie i ogrodnictwie, gdzie naturalne środowisko zostaje naruszone nawłoć kanadyjska szybko kolonizuje nowe obszary. Nawłoć kanadyjska rozprzestrzenia się zarówno przez nasiona, jak i przez kłącza. Jej nasiona są małe i lekkie, co ułatwia ich rozsiewanie przez wiatr na duże odległości. Dodatkowo kłącza pozwalają roślinie na szybkie rozrastanie się w nowym środowisku, co prowadzi do powstawania gęstych, trudnych do usunięcia zarośli. Jeżeli nie zostanie podjęta odpowiednia kontrola, nawłoć kanadyjska może w krótkim czasie opanować rozległe obszary, tworząc monokulturowe zarośla. Nawłoć kanadyjska preferuje stanowiska słoneczne lub częściowo zacienione oraz gleby o średniej wilgotności. Najczęściej spotkać ją można na wilgotnych łąkach, wzdłuż cieków wodnych, w rowach przydrożnych i na opuszczonych polach. Roślina ta nie znosi terenów podmokłych, ale z powodzeniem radzi sobie na suchych, otwartych zboczach oraz w lasach liściastych i iglastych. Choć nawłoć kanadyjska może wydawać się z pozoru bardzo atrakcyjna ze względu na swoje piękne, złociste kwiaty, jej obecność w ekosystemach europejskich niesie za sobą poważne konsekwencje. Jej agresywna natura i zdolność do szybkiego rozmnażania sprawiają, że staje się prawdziwym zagrożeniem dla rodzimych gatunków roślin i równowagi ekologicznej. Pierwszy raz nawłoć kanadyjska została odnotowana jako roślina uprawiana w Anglii w 1645r. Naturalizacja gatunku w Europie rozpoczęła się w połowie XIX wieku, jednak aktywne wkraczanie do naturalnych społeczności nastąpiło dopiero pod koniec XX wieku.2 Ustawa o gatunkach obcych Warto wiedzieć, że ustawa o gatunkach obcych, która weszła w życie 18 grudnia 2021 roku, jest jednym z kluczowych narzędzi w walce właśnie z inwazyjnymi gatunkami roślin, takimi jak np.: nawłoć kanadyjska, która stanowi poważne zagrożenie dla bioróżnorodności i rodzimych ekosystemów w naszym kraju. Ustawa wdraża przepisy unijne, mające na celu zapobieganie rozprzestrzeniania się inwazyjnych gatunków obcych oraz minimalizowanie ich negatywnego wpływu na środowisko, gospodarkę i zdrowie publiczne. Nowe przepisy zobowiązują do ścisłej kontroli granic oraz współpracy międzynarodowej, aby skutecznie zarządzać problemem gatunków inwazyjnych, które jak nawłoć kanadyjska, mogą znacząco zakłócać równowagę ekologiczną. Na terenie Unii Europejskiej występuje około 12 tys. gatunków obcych z których 10-15 % rozmnożyło się i szeroko rozprzestrzeniło3. Zmiany morfologiczne nawłoci kanadyjskiej Ciekawe badanie naukowe2 dotyczące nawłoci kanadyjskiej zostało przeprowadzone w 2019 roku przez naukowców z Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego w Mińsku. Badanie to skupione było na analizie zmienności morfologicznej nawłoci kanadyjskiej w populacjach rosnących w Mińsku i jego okolicach. W ramach badania zebrano próbki z pięciu różnych populacji nawłoci i przeanalizowano 22 cechy morfologiczne, takie jak: wysokość roślin, długość i szerokość liści oraz wielkość kwiatostanów. Celem było porównanie tych cech z danymi dotyczącymi północnoamerykańskiej odmiany nawłoci. Wyniki badań wykazały istotne różnice między białoruskimi populacjami nawłoci a ich północnoamerykańskimi odpowiednikami. Rośliny w regionie Mińska cechują się znacznie większymi rozmiarami: mają wyższą średnią wysokość, dłuższe i szersze liście oraz większe kwiatostany. Co ciekawe, rośliny te mają także bardziej wyraźne cechy, takie jak dłuższe zewnętrzne listki okrywy kwiatowej oraz większe ząbki kwiatów rurkowych, co odróżnia je od typowych północnoamerykańskich gatunków jak właśnie nawłoć kanadyjska. Wyniki badania sugerują, że białoruskie populacje nawłoci mogą reprezentować formy hybrydowe, które wykształciły się na terenie Europy w wyniku selekcji lub spontanicznych mutacji. Źródła i przypisy: Shelepova, Olga et al. “Invasive Solidago Canadensis L. as a Resource of Valuable Biological Compounds.” Potravinarstvo Slovak Journal of Food Sciences 13.1 (2019): 280–286. Web. Tikhomirov, Valery N., and Iryna A. Ravenskaya. “Intra- and Interpopulation Variability of Solidago Canadensis L. s. l. in Belarus.” Journal of the Belarusian State University. Biology 3 (2019): 67–78. Web. https://piorin.gov.pl/wm-aktualnosci/wm-aktualnosci-wojewodzkie/ustawa-o-gatunkach-inwazyjnych-weszla-w-zycie,221.html, dostęp: 13.08.2024
